Wat is ADHD, autisme en hoogsensitiviteit? Ontdek het verschil!

Waarom een artikel over ADHD, ASS én Hoogsensitiviteit bij kinderen?

Bij ADHD, ASS (o.a. Klassiek autisme, PDD/NOS, Asperger) en hoogsensitiviteit zijn gedrag en gevoel sterk verbonden aan de verwerking van prikkels. Een prikkel is wat je via de zintuigen opneemt uit je omgeving: Wat je ziet, hoort, proeft, ruikt en voelt.

​Omdat kenmerken en uitingsvormen van een hoogsensitief kind lijken op ADHD of Autisme is het soms lastig om te bepalen wat er speelt. In dit artikel ontdek je overeenkomsten en verschillen. En ontdek je wat jij als ouder kunt doen om je dochter te begeleiden zodat zij lekker in haar vel zit.

Hoe het werkt in het brein – de prikkelverwerking

Bij ADHD (Aandachtstekort-Hyperactiviteitstoornis) komen prikkels ongefilterd binnen. Heeft jouw kind ADHD? Dan is het negeren van onbelangrijke prikkels lastig en concentreren moeilijk. Niet alleen de juf die uitlegt, ook het patroon op haar trui, de zon die schijnt en het geluid van een potlood komen binnen. Ook hyperactief en impulsief gedrag zijn onderdeel van ADHD. Bij ADHD heeft het brein moeite om onbelangrijke prikkels te negeren.

​Kinderen met ASS verwerken de prikkels op een andere manier. Stel die prikkels zijn puzzelstukjes. Te veel informatie geeft een chaos aan puzzelstukjes. Waar de puzzelstukjes makkelijk in elkaar vallen bij kinderen zonder ASS, moeten kinderen met ASS de informatie eerst in elkaar ‘puzzelen’. Tijd en energie gaan op in informatie begrijpen en verbanden zien. Soms gaat dat goed. Vaak ook niet. Het brein heeft dus moeite om de puzzelstukjes te ordenen én verbanden te leggen.

​Bij hoogsensitieve kinderen komen prikkels veel binnen. Waarvan een aantal ook heel hard. Het brein heeft relatief weinig filters die informatie buiten houden. Ook reflecteren hoogsensitieve kinderen diep voordat zij reageren. Het verwerken van ervaringen en indrukken kost dus meer tijd. De kans op overprikkeling ontstaat als je kind meer prikkels binnen krijgt dan dat ze kan verwerken. Het brein heeft dus moeite om prikkels te filteren én te verwerken.

Hoe herken je of jouw kind ADHD, ASS heeft of hoogsensitief is?

ADHD en ASS zijn opgenomen in de DSM-5 en zijn diagnoses die gesteld worden door een daartoe gekwalificeerd specialist.

Hoogsensitief zijn betekent dat je kind zich herkent in de kenmerken van hoogsensitiviteit. Herkenning van één kenmerk dat heel sterk aanwezig is of herkenning van meerdere kenmerken. Met de HSP test voor kinderen ontdek je of je kind mogelijk hoogsensitief is.

Overeenkomsten tussen het kind met ADHD en het kind met Autisme (ASS)

Kinderen kunnen fysiek heel actief of juist passief en teruggetrokken gedrag vertonen. Ze hebben een voorkeur om alleen te zijn (ook een kenmerk van het HSP kind!) Ook kunnen deze kinderen moeite hebben met sociale contacten.

Het zelfstandig plannen en organiseren van taken en activiteiten zijn lastig tot moeilijk. Wat hen ook typeert is dat zij zich ondoordacht in gevaarlijke situaties storten.

Waar kinderen met ADHD behoefte voelen aan spanning (net als het HSP sensatie zoekend kind :-)) ziet het kind met ASS simpelweg geen gevaar.

Overeenkomsten tussen het kind met ASS en het hoogsensitieve kind

Kinderen met ASS en hoogsensitieve kinderen houden over het algemeen niet van grote verrassingen en veranderingen. Zij hebben behoefte aan vaste routines wat controle geeft en overprikkeling voorkomt.

​Overprikkeling kan zich voor alle kinderen uiten in extreme woede uitbarstingen en boosheid. Bij meisjes zie je vaak dat die overprikkeling zich naar binnen keert. Dit internaliseren van de prikkels uit zich in overmatig piekeren, onrust in het lichaam, gevoelens van onzekerheid en stemmingswisselingen.

Dé verschillende kenmerken van ADHD, ASS en HSP bij kinderen

Kenmerken van het kind met ADHD

Kenmerken van aandachtstekort zijn:

• Gemakkelijk afgeleid zijn
• Dromerig zijn
• Moeite om aandacht bij taken te houden (blijvend aandacht richten, aandacht geven aan details)
• Hekel aan zich langdurig geestelijk inspannen (bv. huiswerk maken)
• Passief, teruggetrokken zijn
• Niet lijken te luisteren
• Niet luisteren naar wat anderen zeggen
• Moeite sociale gebeuren in klas/ omgeving
• Vergeetachtig zijn (dingen kwijt raken, verliezen)
• Moeite met organiseren van taken en activiteiten
• Moeite met nakomen verplichtingen of aanwijzingen opvolgen
• Moeilijk instructies volgen

Kenmerken van hyperactiviteit/impulsiviteit zijn:

• Regelmatig onrustig bewegen, moeite stil blijven zitten (opstaan als je moet zitten, rondrennen, andermans bezigheden verstoren)
• Moeite om op de beurt te wachten
• Behoefte aan spanning en afwisseling, van ene naar andere activiteit hollen, zich in gevaarlijke situaties storten
• Niet rustig kunnen spelen
• Overdreven veel praten (aan één stuk door, beantwoorden voordat vraag afgemaakt is)
• Zich moeilijk afremmen, over eigen grenzen heen gaan
• Moeite rustig bezig zijn met ontspannende activiteiten
• Ongeduldig

Kenmerken van het kind met Autisme

• Moeite spelen met andere kinderen (moeite met inleven en verplaatsen in ander, moeite met wisselende en onzichtbare sociale betekenissen)
• Weinig tot geen oogcontact
• Ongevoelig voor pijn, hongergevoel
• Voorkeur om alleen te zijn
• Eenzijdige interesse in ‘vreemde’ hobby (ronddraaien objecten, vreemd spel)
• Ongepaste hechting aan objecten
• Fysieke overactief of juist inactief
• Onverschillig reageren op normale school activiteiten
• Moeite met plannen en organiseren (wat, waar, wanneer en hoe)
• Voorkeur vaste routine en regels om overprikkeling te voorkomen
• Weerstand tegen veranderingen
• Kent geen gevaar
• Herhalen van woorden en zinnen
• Niet knuffelen en aanraken
• Reageert niet op roepen van naam
• Moeite met het uiten van behoeften: gebaart of wijst i.p.v. woorden
• Extreme woedeaanvallen zonder aanwijsbare renden
• Disbalans in de grove en fijne motoriek
• Moeite met taalgebruik: abstract, vaag taalgebruik, lezen non verbale taal, figuurlijk taalgebruik, wat niet gezegd – maar wel bedoeld wordt

​​NB: ASS bevat een spectrum van stoornissen welke verschillen van elkaar.

Kenmerken van het hoogsensitieve kind

• Schrikt snel (geluid, licht, geur, gevoel)
• Moeite met kriebelende kleding (kledingmerkjes, naden sokken)
• Houdt over het algemeen niet van grote verrassingen
• Leert meer van een vriendelijke terechtwijzing dan een strenge straf
• Lijkt gedachten te kunnen lezen
• Lijkt zeer intuïtief
• Gebruikt moeilijke woorden voor haar leeftijd, stelt diepzinnige, beschouwende waarom vragen
• Ruikt elk vreemd geurtje, onderzoekt dingen door eraan te ruiken
• Heeft een scherpzinnig gevoel voor humor
• Is moeilijk in slaap te krijgen na een opwindende dag
• Heeft moeite met grote veranderingen
• Voorkeur vaste routines (controle) om overprikkeling te voorkomen
• Moeite met vieze handen, knippen van nagels of haren
• Moeite met aanraken door anderen
• Moeite met stinkende, vieze kleding
• Perfectionistisch
• Heeft oog voor het verdriet van anderen, leven zich in gevoelens van anderen en bewegen mee
• Houdt meer van rustige spelletjes
• Is zeer gevoelig voor pijn
• Kan slecht tegen een luidruchtige omgeving
• Heeft oog voor detail (verandering in klas of iemands kleding)
• Kijkt eerst of het veilig is alvorens ergens in te klimmen
• Presteert het best wanneer er geen vreemden bij zijn
• Beleeft de dingen intensief
• Interesse in ‘vreemde’ hobby (vaak spiritueel)

Ieder kind is uniek!

Deze lijst van kenmerken is niet onuitputtelijk en zeker niet stigmatiserend bedoeld. Kinderen met ADHD verschillen uiteraard onderling van elkaar. Zo ook kinderen met ASS en hoogsensitieve kinderen.

Wat ik van veel ouders hoor is dat inzicht in wat er speelt hen helpt om beter bij de behoefte van hun kind aan te sluiten 🙂 Het zorgt voor minder strijd, meer positiviteit en meer verbinding!

Wat jij als ouder kunt doen

Twijfel je of jouw dochter ADHD of ASS heeft? Neem contact op met je huisarts. Die weet waar je terecht kunt voor het stellen van de juiste diagnose.

​Ondervindt jouw dochter concentratie of gedragsproblemen door ADHD? Verschillende onderzoeken laten zien dat mindfulness training voor kinderen helpt! Meer concentratie en rust ontstaat.

​Ook gezinnen met een kind met ADHD hebben baat bij MBSR mindfulness training. De training heeft een positief effect op mindful opvoeden en op het welzijn van ouders 😉

❤️Sandra, kindercoach in Amstelveen, helpt meiden beter om te leren gaan met alle prikkels en onrust die zij in hun lijf kunnen ervaren als gevolg van ADHD of hoogsensitiviteit.

Meiden hebben baat bij een persoonlijk Voel je Happy-kindercoachtraject of de mindfulness training voor kinderen. Ook voor volwassen biedt Mindful Meiden de authentieke MBSR mindfulness training aan. Lees er meer over of neem contact op als je wilt onderzoeken wat het beste past bij jullie situatie.